Oyun Yoluyla Öğrenme Nedir? Neden Önemlidir?

Oyun yoluyla öğrenme, çocuğun aktif katılımını amaçlayan, fikirlerini ve yaratıcılığını ortaya koyacağı bir eğitim şeklidir. Kökeni Jean Jacques Rousseau'nun dengeli ve özgür çocuklar yetiştirmeyi amaçlayan felsefesine dayanan oyun yoluyla öğrenme, çocuk gelişiminde oldukça mühimdir. Bunun nedeni ise oyunun, çocuğun zihinsel, dilsel ve ahlaki gelişimini kapsamlı bir şekilde destekliyor olmasıdır. Bununla birlikte öğrenme sürecinde, bir yetişkinin yönlendirdiği bir etkinlik yerine çocuğu merkeze almak, daha etkilidir.

İnsanoğlunun ilk günlerinden itibaren çocukların eğlence aracı olan oyun, her insanın ilk doğal öğrenme yöntemi olma işlevine sahiptir. Kendine özgü öğrenme yetenekleriyle dünyaya gelen çocuk ise ister istemez oyunu bir amaç olarak kullanır. Bundan dolayı dünyada yaygın bir öğrenme metodu olarak oyun yoluyla öğrenme öne çıkar. Bu çerçevede erken çocukluk çağındaki bireylere, formal ya da informal bilgileri oyun yoluyla öğretmek etkili bir seçenektir. Nitekim Türkiye’de yürürlükte olan eğitim programları da erken çocukların öğrenme sürecini kolaylaştırmak ve bilgiyi kalıcı kılmak adına bunu kullanır.

Oyun Nedir?

Oyun, genel anlamda belli bir amacı içeren, kurallı ya da kuralsız özellikleri ile dikkat çeken, fakat her zaman gönüllülük esasına dayalı olan bir zaman geçirme yöntemidir. Bu çerçevede çocuğun isteyerek katılması ve süreçten hoşlanması, oyunun genel özellikleridir. Bunun yanı sıra oyun, çocukların öğrenme ve öğretme sürecine aktif katılımını içeren süreçler bütünüdür. Söz konusu eğlenceli faaliyetler, çocuğun dünyayı keşfetmesine, yaratıcı bir katılım sağlamasına ve iletişim becerilerini geliştirmesine katkıda bulunur. 

Oyunun genel olarak öne çıkan özellikleri aşağıdaki gibidir:

 Eğlenceli

 İçsel motivasyonu sağlayıcı

 Kendiliğinden

 Aktif katılımı içeren

 İlgi uyandırıcı

 Kişiye özgü

 Mecazi

Bunların yanı sıra oyunlar, zamana ve çağın gerekliliklerine uygun olarak değişkenlik gösterir.

Oyun Çeşitleri Nelerdir?

Oyun çeşitlerini yapılandırılmış ve yapılandırılmamış olmak üzere iki biçimde ele almak mümkündür. Bunlar arasında yapılandırılmış oyun, yetişkinler tarafından düzenlenen ve oyun yoluyla öğrenme sürecinde de öne çıkan bir alternatiftir. Bununla birlikte çocuklar, yetişkin bir birey tarafından belirlenen yönergeler doğrultusunda görevleri uygulamaya çalışır. Yapılandırılmamış oyun ise çocukların tekil bir birey olarak ya da sosyalleşerek zamanı değerlendirdiği etkinliklerdir.

Gelişim Dönemlerine Göre Oyun Türleri

Literatürde çocuk oyunlarını pratik, yapı, kaba-yuvarlanma, drama ve kurallı olmak üzere ayıran görüşler mevcuttur. Colwell ve Lindsey’in görüşüne göre ise oyunları egzersiz, kaba-yuvarlanma, benzetim oyunları ve diğer oyunlar olmak üzere dört başlıkta toplamak mümkündür. Bunun yanı sıra gelişim dönemlerine göre oyunlar ve insanın gelişim dönemlerindeki karşılıkları şu şekildedir:

Duyu-Yaratıcı Oyun

0-1 yaş çocuklar duyu-yaratıcı sürecinde vücudundaki tüm duyu bölümlerini aktif bir şekilde kullanır. Bunun yanı sıra 1-2 yaş grubu ise yemeklerle, kendisiyle ve kelimelerle oynama olmak üzere faaliyetlere girişir. Çocukluk çağında duyu ve yaratıcı oyun sürecinde öne çıkan noktalar aşağıdaki gibidir:

 Yaratıcı sanat çalışmaları

 Hikayeleştirme

 Müzik

 Evcil hayvanlar

Bunların yanı sıra 12 yaş üzerindeki bireyler, yaratıcı sanatlardan yararlanarak sosyal ortamdaki rollerini test ettikleri türden oyunlar oynar.

Fiziksel Oyun

Çocukluk çağında fiziksel oyunlar genellikle belli bir kurala dayalıdır. Spor ve jimnastik, yeni bir şeyler inşa etme olmak üzere çeşitli etkinlikleri içerir.

Araştırma Oyunu

Gelişim döneminin erken yaşlarındaki bireyler daha ziyade kendisinin ve annesinin vücudunu kullanarak araştırma yapar. “Bu nedir?” ve “Ne yapabilirim?” soruları ise erken yaşlarda araştırmayı amaçlayan oyunların temel özelliğidir. Bunun yanı sıra çocukluk çağındaki bireyler yeni etkinlikler keşfetme ve teknik-bilimsel konuları içeren oyunları sever.

Sosyal Oyun

Oyun yoluyla öğrenme sürecinde çocukların bir arada faaliyet gösterdiği sosyal tipteki faaliyetler, kurallı ve kuralsız olmak üzere alt çeşitlere sahiptir. Etkileşimli bir özelliğe sahip olan sosyal oyunlar, yarışmalar gibi eğlenceli zaman geçirme faaliyetlerini de kapsar.

Sembolik Oyun

Taklit etme, 1-2 yaş döneminin aktif olarak başvurduğu bir oyun türüdür. Bunun yanı sıra erken çocukluk döneminde sosyodramatik oyunları planlama ve bunları zaman geçirmek için kullanma öne çıkar. Örneğin öğretmencilik, doktorculuk gibi oyunlar, 5-12 yaş grubunun sıkça başvurduğu seçeneklerdir. 12 yaş üstü ise yeni fikirler bulma ve hayal kurmayı süreç içinde etkin bir şekilde kullanır.

Eğitsel Oyun Nedir, Öğrenme Sürecindeki Faydaları Nelerdir?

Oyun genel anlamda çocuğun hayattaki rolünü yansıttığı ve olmak istediklerini aktardığı güçlü bir araçtır. Eğitsel oyun ise çocukların öğrendiği bilgileri pekiştirdiği, öğretim sürecinin kalıcı olmasına katkıda bulunan eğitim tekniklerinden biridir. Bu çerçevede eğitsel oyunlar, çocukların zevkli vakit geçirmesini sağlarken bir yandan da hedeflenen davranışı kazandırmayı amaçlar. Oyun yoluyla öğrenme sürecinde kullanılan eğitsel oyunlar, aşağıdaki özelliklere sahiptir:

 Hedeflenen davranışı kazandıracak bir özelliği olmalıdır. 

 Gelişim dönemine ve cinsiyete uygunluğu mühimdir.

 Sınıf ortamında uygulanacak biçime sahip olmalıdır.

 Merak uyandırıcı bir özelliğe sahiptir.

 Öğrencilerin aktif katılımını mümkün kılar.

Yukarıdaki hususların yanı sıra eğitsel niteliğe sahip olan oyunlar; güdüleyici ve unutmayı azaltan bir yapıya sahiptir.

Bilimsel verilere göre yalnızca öğretmenin ders anlatmasına dayanan eğitim tekniği, yeterli sonuçları veremez. Bu noktada hem öğretmenin hem de öğrencilerin yararına olan oyunlar, dersleri monotonluktan kurtarır. Bununla birlikte söz konusu faaliyetler, hem eğlenirken öğrenme hem de öğrenirken eğlenme olmak üzere birbirine katkıda bulunan boyutları içerir. Bunun yanı sıra farklı zeka alanlarına ve gelişim aşamalarına hitap eden oyunlar, bireysel farklılıkları değerlendirmeyi de mümkün kılar.

Oyun ve Öğrenme İlişkisi

Çocukları hayatın ileriki zamanlarına dair provalar yapma olanağı sunan oyun, öğrenme sürecinde kapsamlı faydalar sunar. Bunun yanı sıra çocuk gelişiminin önemli bir parçası olan faaliyetler; bilişsel, duyuşsal, psikomotor, sosyal ve kültürel olmak üzere beceriler kazandırır. Duygu aktarımını mümkün kılması, etkileşim imkanı sağlaması ve toplumsallaştırma aracı olması ise diğer önemli noktadır. Bu çerçevede oyun yoluyla öğrenme sürecinde oyun-öğrenme ilişkisi, aşağıdaki özellikleri ile öne çıkar:

 Yaparak ve yaşayarak öğrenmeyi mümkün kılar.

 Akran eğitimi, öğrenme sürecinde önemli görevler alır.

 Bedenin çeşitli yönlerini kullanmayı içeren sözlü ve sözlük iletişimi içerir.

 Dilsel tekrarlar ve tekerlemeler, tekrar yoluyla öğrenme sürecinde oldukça faydalıdır.

 Oyunun kuralları dahilinde sorunu tanıma, strateji geliştirme ve problemi çözme olmak üzere bilişsel beceriler kazandırır.

Bunların yanı sıra öğrenme sürecinde kullanılan oyunlar, çocukların olumlu psikolojik özellikler kazanmasını (örneğin; dürüstlük, kararlılık) sağlar. Ek olarak aşırı hırs, kaygı ve saldırganlık olmak üzere olumsuz özellikleri azaltma sürecine katkıda bulunur.

Örnek Oyunlar

 Kelime dağarcığını geliştiren, hızlı düşünmeyi destekleyen ve kategorilere göre sınıflama becerisini pekiştiren hareketli bir oyun olan Kelime İstasyonu oyunu için Buraya Tıklayabilirsiniz. 

 Sayma ve sayı sırasını pekiştiren, çocukların matematik becerilerini hareketle birleştirdiği eğlenceli bir oyun olan Zıplayan Sayılar oyunu için Buraya Tıklayabilirsiniz. 

 Çocukların hem eğlenmesini hem de hızlı düşünme, karar verme ve fiziksel aktivitede bulunmalarını sağlayan bir oyun olan Kurt Mu Haklı Kuzu Mu oyunu için Buraya Tıklayabilirsiniz. 

Bunların yanı sıra öğretmenlerin oyun yoluyla öğrenme sürecinde gelişim dönemine uygun etkinlikler hazırlaması da mümkündür.