Tereyağı İçin Çalkala
Bu STEM etkinliği, okul öncesi ve ilkokul seviyesine uygun bir etkinliktir. Bu etkinlik çocukların maddelerin değişik hallerini, maddelerin kendilerine has özellikleri olabileceğini, maddenin parçacıklı halini, akışkanlığını ve hem katı hem de sıvı gibi özellikler gösterebileceğini öğrenmelerini sağlar.
Etkinliğin Amacı:
Öğrencilerin bazı maddelerin nasıl üretilebildiği bilincini kazanmalarını sağlamak
Maddelerin değişik özelliklerinin var olabileceği bilgisinin kavranmasını sağlamak
Çocukların kendilerini ve kaslarını kontrol edebilme becerilerini geliştirmesini sağlamak
Çocukların üretim yapma sevincini yaşamalarını sağlamak
Önce Hikaye
Tako sabah erkenden uyanmış. Kalkıp hemen Ruka'yı da uyandırmış. Daha sonra elini yüzünü yıkamış, bir şeyler yemeden önce yapması gerektiği gibi dişlerini fırçalamış. Mutfağa doğru giderken bakmış ki Ruka yine uykuya dalmış. Ruka'nın uykuyu çok sevdiğini biliyormuş ama onu daha az önce uyandırdığı halde nasıl bu kadar hızlı yeniden uykuya dalabildiğine şaşırmış.
Zar zor Ruka'yı yeniden uyandırmış. Ruka yarı uykulu tuvalete doğru giderken bayağı bir söylenmiş. Tako masaya oturmuş. Dedesi her ikisi için harika bir sofra hazırlamış. Ne de olsa kahvaltı günün en önemli öğünü, değil mi?
Ancak sofrada küçük bir eksik varmış. Tako da Ruka da her zaman tereyağlı ekmeği çok severek yerlermiş ama dedesi Tako'ya son tereyağını yumurta için kullandığını ve tereyağının bittiğini söylemiş. O sırada Ruka erken uyandığı için hala söylene söylene masaya gelip oturmuş.
Bizim iki afacan karınlarını bir güzel doyurduktan sonra, buzdolabından bir kutu kremayı da alıp dooğru Tako'nun odasına gitmişler. Tako hemen deney önlüğünü giymiş. Kalan malzemeleri de toplamışlar ve deneye başlamışlar. Hadi biz de onlarla aynı deneyi yapalım. Olur mu?
Malzemeler
Etkinlik
I. Adım
Büyükçe bir kavanozu alıyoruz ve kapağını açıyoruz. Sonra süt kremasını veya kaymağı, kavanozun yarısını biraz geçecek kadar kavanoza dolduruyoruz ve kavanozun ağzını sıkıca kapatıyoruz. Eğer krema kutusunu açmak için delici veya kesici bir alet kullanacaksanız lütfen büyüklerinizden yardım alın. Kendinize zarar verebilirsiniz.
II. Adım
Şimdi yapmamız gereken şey kavanozu çalkalamak. Evet çalkalamak. 
Yaklaşık 35 - 40 dk boyunca, hiç durmadan çalkalamanız lazım. Dilerseniz arkadaşlarınızdan da yardım alabilir, sıra ile çalkalayabilirsiniz. Tako ve Ruka da yardımlaşmışlar ve birlikte çalkalamışlar. Kavanozu düşürmemeye dikkat edin!
III. Adım
Bir süre sonra kavanozun içindeki kaymak biraz daha sıvılaşacak ama kavanozun ortasında bir top tereyağını göreceksiniz. Şimdi kavanozu açın, eldivenlerinizi giyip tereyağını çıkarın. Tereyağını bir kaç kat yaptığınız kağıt havluya koyun böylece etrafındaki su tamamen temizlensin.
IV. Adım
Kremada ve kaymakta aslında gözle görünmeyen, bol miktarda küçük küçük yağ topakları vardır. Kremayı çalkaladığımızda, o yağ topakları birbirleriyle çarpışır ve birbirlerine yapışırlar. Çalkaladığınız süre içinde topaklanarak tereyağını oluştururlar. Tereyağı katılaştıktan sonra geride kalan sıvıya "yayık altı" denir.
Dikkat!
Kavanoz çalkalanırken eldiven giyilmesi tavsiye edilir. Eldiven kavanozun elden kaymasını engelleyecektir.
Kavanozu çocukların tutabilecekleri bir büyüklükte seçmeniz etkinliğin güvenliğini arttıracaktır.
Etkinlik sırasında fazla güç kullanma teşebbüsleri önlenmelidir.
Süt kremasından çok büyük bir tereyağı oluşması beklenmemelidir.
Çocuklar sırayla kavanozu çalkalayabilir çünkü süreç oldukça uzundur. Çalkalama süreciyle ilgili çözüm üretmeleri istenebilir.
Değerlendirme Soruları
Kavanozu kaç dakika çalkaladık?
Tereyağının tadına bakmak ister misin?
Etkinliklten önce ne kadar tereyağı oluşmasını isterdin? Etkinliğin sonunda ne kadar tereyağı oldu?
Sence tereyağı yapmak zor mu, kolay mı?
Sence tereyağı yapmanın daha kolay bir yolu olabilir mi?
Süt kremasından başka bir şeyden de tereyağı elde edilebilir mi?
Etkinlik Dosyası
Bilimsel Kavramlar
Bu etkinlik ile alakalı olan bilimsel kavramlar; Karışım, Bileşim, Süt Ürünleri. Kavramlar hakkında kendi araştırmanızı yaparak ilginç bilgilere ulaşabilirsiniz!