Uzaylı Madde
Bu STEM etkinliği, okul öncesi ve ilkokul seviyesine uygun bir etkinliktir. Bu etkinlik çocukların maddelerin değişik hallerini, maddelerin kendilerine has özellikleri olabileceğini, maddenin direncini, akışkanlığını ve hem katı hem de sıvı gibi özellikler gösterebileceğini öğrenmelerini sağlar. Aslında basit bir karışım olan bu madde oobleck ismiyle de bilinir.
Etkinliğin Amacı:
Bireysel iletişim ve motorsal faaliyetlerin geliştirilmesi
Maddelerin değişik özelliklerinin var olabileceği bilgisinin kavranmasını sağlamak
Çocukların kendilerini ve kaslarını kontrol edebilme becerilerini geliştirmesini sağlamak
Çocukların parmak kaslarını geliştirmek
Önce Hikaye
Ruka yine her zamanki gibi salonda miskinlik yapıyor, mışıl mışıl uyuyormuş. Rüyasında bir çiftlikteymiş, bütün inekler süt veriyorlarmış ve Ruka merakla ineklerin sağılmasını izliyormuş. İzliyormuş izlemesine ama ineklerden sağılan süt kovalara değil, direkt Ruka'ya doğru fışkırıyormuş. Bir o inekten bir bu inekten süt geliyor, Ruka bazen kaçıyor bazen de sütü içmeye çalışıyormuş. Yavaş yavaş uyanıp hayal meyal rüyasından ayılmış, gözlerini açmış ama burnuna hala süt kokusu geliyormuş. Hala rüyada mıyım acaba diye düşünerek kalkmış ve gerim gerim gerilmiş ve tüm vücudunu esnetmiş.
Ruka gerilmiş gerilmesine de koku hala devam ediyor. Etrafı kısaca bir kokladıktan sonra kokunun mutfaktan geldiğine emin olmuş. Yavaş yavaş mutfağa doğru ilerlemiş ve kapıdan içeri girdiğinde Tako'yu dedesi ile birlikte ocağın başında bir şeyler yaptığını görmüş.
Tako kapıdan giren Ruka'yı görüp;
Tako ile dedesi ocağı kapatmışlar. Kaselere sütlaç koymuşlar. Üzerine de biraz tarçın eklemişler ve soğuması için masanın üzerine koymuşlar. Tezgaha geri dönüp bulaşıkları yerleştirirken Ruka rahat durur mu? Meraklı işte, masaya atlayıp sütlacı koklamaya başlamış.
Tako odasına gitmiş, hemen deney önlüğünü giymiş. Ruka'ya da bir mutfak önlüğü giydirmiş. Gerekli malzemeleri de toplamışlar ve deneye başlamışlar. Hadi biz de onlarla aynı deneyi yapalım. Olur mu?
Malzemeler
DİKKAT: Cam yerine metal kase kullanmanızı tavsiye ederiz!
Etkinlik
I. Adım
Bu maddeyi yapmak için sağlam ve büyük bir kaseye 2 bardak mısır nişastası koyun. Birkaç damla dilediğiniz bir renkte gıda boyası ekleyin. Tako yeşili seçti, uzaylı dediğin yeşil olur değil mi?
Daha sonra karışıma bir bardak su ekleyip, birkaç dakika yoğurun.
II. Adım
Elde ettiğimiz bu renkli hamur sizde farklı bir his uyandırdı mı? Elinizi kaseye sokun, biraz karıştırın. Ne hissediyorsunuz? Bir parçasını avucunuza alın ve sıkın. Ne oluyor? Hatta isterseniz ve bir süzgeciniz varsa, süzgeçten geçirmeyi de deneyebilirsiniz. Süzgecin deliklerinden akıyor mu?
III. Adım
Şimdi işleri biraz daha heyecanlandırma zamanı! Kullandığımız kase eğer yeterince sağlam ise bu maddeye yumrukla vurmayı deneyin. Madde size nasıl tepki verdi? Yumruk atmaya çalıştıktan sonra yeniden elinizi kaseye sokun, ne oldu? Aman dikkatli olun çok sert vurup canınızı acıtmayın.
IV. Adım
Mısır nişastası uzun uzun, tel tel ince parçacıklardan oluşur. Bu parçacıklar suda çözünmez ama yayılır. Bu nedenle ortaya çıkan madde hem katı hem de sıvı özellikleri gösterir. Karışıma güç uyguladığınızda, vurduğunuzda veya sıkmaya çalıştığınızda parçalar bir araya toplanır ve katılaşır. Kendi haline bıraktığınızda veya kaldırdığınızda parçacıklar birbirlerinin üzerinden kayar ve karışım bir sıvı madde gibi hareket eder.
Dikkat!
Bu etkinlik sınıf içinde yapılabileceği gibi, okul dışında da yapılabilir. Mısır nişastası çok uçucu bir madde olduğu için sınıfta temizlik sorununa sebep olabilir.
Etkinlik öncesi tüm çocuklara mutfak önlüğü takılabilir ancak bu etkinlikte eldiven takılması önerilmez.
Etkinlik sırasında fazla güç kullanma teşebbüsleri önlenmelidir.
Boya olarak sulu boya, guaj boya veya parmak boyası kullanılabilir.
Öğrenci yığılması olmaması için öğrenciler gruplara ayırabilir, her grubun kendi karışımını yapması sağlanabilir.
Etkinlikle birlikte hamur çalışması da yapılabilir. Birbirine çok benzeyen bu maddeler karıştığında ulaşılan farklı sonuçlar tartışılabilir.
Çocuklara bazı maddelerin karışımlarının çok tehlikeli olabileceği söylenmelidir (Tuz Ruhu ile Çamaşır Suyu vb.).
Değerlendirme Soruları
Karışım için hangi rengi kullandınız?
Sizce karışım sıvı mı yoksa katı mı?
Karışım katı ise neden?
Karışım sıvı ise neden?
Başka maddeleri karıştırırsak, sizce neler elde edebiliriz?
Maddeye dokunduğunuzda ne hissettiniz?
Maddeye sıktığınızda ne hissettiniz?
Etkinlik Dosyası
Bilimsel Kavramlar
Bu etkinlik ile alakalı olan bilimsel kavramlar; Maddenin Halleri, Katı, Sıvı, Gaz, Hal Değişimi, Erime, Donma, Buharlaşma, Yoğunlaşma, Sublimleşme. Kavramlar hakkında kendi araştırmanızı yaparak ilginç bilgilere ulaşabilirsiniz!